Retorik ,Figure of speech yada “mecaz” denilen, söz sanatında sıradan ve rutin kullanımın dışında anlamlar yaratan ,etkileyici ve güzel ifade biçimleridir.Retorik sanatında kullanılır .
Climax(Doruk),kelime, kelime grubu veya cümleleri etkileri yada önemleri giderek artacak şekilde art arda kullanmak: “It is an outrage to bind a Roman citizen; it is a crime to scourge him; it is almost parricide to kill him; but to crucify him—what shall I say of this?” : Bir roma vatandaşını bağlamak ayıptır,kırbaçlamak suçtur,öldürmek gözüdönmüş bir canavarlıktır ya O’nu çarmıha germek.Buna ne denebilir?
Anticlimax(Dip), Mizahi bir etki yaratmak için cümle içinde önem sırası giderek düşen ifadeler kullanmak,mesela “ Mussolini rejiminin büyük başarısı,ulusal bir bilinç yaratmak,büyük İtalyan imparatorluğunu canlandırmak ve trenlerin zamanında kalkmasını sağlamak olmuştur.” gibi…
Antithesis (tez ve antitez oluşturan zıt kelimeleri yan yana kullanmak) zıt anlamlı iki kelime yada ifade grubunu yan yana dikkat çekecek şekilde kullanmak., İngiliz şair Alexander Pope’nin yaptığı gibi: “hata insana,bağışlama tanrıya mahsustur.”,”gök yüzünde de uçtum,denizlerin diplerine de indim…
Conceit (konsept veya fikir) süslü abartıyı(extravagance) veya benzetiyi (simile) kullanarak birbirine benzemeyen tamamen farklı iki şey arasında paralellik(analoji) kurmak Öz.17 yy. metafizik İngiliz şiirinde görülür. Örnek:İngiliz şair John Donne, iki sevgilinin yan yana gelen ruhunu bir pergele benzetmişti.
Euphemism(örtmece-üstü kapalı söz), kötü çağrışımlar yapan kelimelerin yerine daha hafiflerini
koymak.Tuvalet yerine lavabo,ölmek yerine ruhun huzura kavuşması gibi.
Exclamation(Ünlem) Ani bir heyecanla araya girerek şiddetli bir duyguyu,korkuyu,nefreti veya matemi ifade eden ünlemli ifadeler kullanmak William Shakespeare's drama Macbeth’de Lady Macbeth says, “Dışarı,dışarı,lanetli varlık”, Hamlet’te prensesin ağlaması gibi “O şeytan şeytan, gülen lanetli şeytan!”
Hyperbole, bir şeyi olduğundan fazla gösterme,abartma İngiliz yazar Thomas Babington Macaulay: “Dr. Johnson çayını okyanuslardan içerdi..”
Irony, mizahi vaya hafifçe alaylı biçimde, sözleri görünür anlamın tersini ifade edecek biçimde kullanma sanatı.” İrlanda’nın fakir insanları çocuklarını yenmek üzere zenginlere satarak fakirlikten kurtulabilir”. (İngiliz hiciv ustası Jonathan Swift)
Litotes, fikirlerin etkisini artırmak için onları küçümser bir ifade ile kullanmak “İngiliz şair Thomas Gray düz yazıda da pek az hüner göstermiş sayılmaz”,
Metaphor, bir kelime yada tabirin yerine aralarındaki benzerlikleri göstererek anlamı anlaşılır ve güçlü hale getirmek için başka kelime yada tabirlerden faydalanmak “Tanrının kanunu,ayaklarınızdaki ışık ve yolunuzdaki lambadır.”; “Bir küfür yağmuru patladı aniden”
Metonymy, aralarında ilişki olan ibareleri birbiri yerine kullanma “uçakta hostes iyi bir masa donattı.”(yemeğin iyi olduğu anlatılıyor)
Onomatopoeia, sözcüklerle doğal sesleri taklit etme sanatı..“vızlayan arı” , “şarıldayan su”
Oxymoron, iki zıt kelimeyi yan yana kullanma sanatı.Yaşayan ölü,yanan buz gibi.
Paradox, sağduyuya ilk bakışta aykırı görülse de temelde doğru olan ifadeler kullanma sanatı. “barış için savaş” ve “oldukça tanınan bir gizli servis ajanı.” (Oksimoron ile karşılaştırdığında tanımlama amaçlı olmadan,daha somut ,gerçekçi durumları bildirmek için kullanılıyor)
Personifikasyon, doğa olaylarını,cansız nesneleri veya soyut ifadeleri canlı varlıklarmış gibi kullanma sanatı.“ihtiyaç icadın annesidir”; “Gece şehri abanozdan kanatlarının altına aldı”
Rhetorical question, cevap almak için değil,yergide bulunmak, açık olan cevaba dikkati çekip daha iyi empati yapmayı sağlamak için sorulan soru. “Yardım gerektiğinde bana yardım ettin mi? Yükümü hafifletmek için bir şey yaptın mı?”
Simile, “benzer” veya “gibi” sözcükleriyle kullanılan metafordan daha spesifik benzetmeler.”Hıristiyanlık paganizmin karanlığında bir ışık gibi parladı”
Synecdoche, tümü parçalarıyla,parçaları tümle,türü cinsle ifade eden mecazi tabirler kullanma sanatı. “50 baş sığır,” baş tüm sığırlar için kullanılmıştır. “Başkanın yönetiminde ülkenin en iyi beyinleri toplanmıştır” Beyinler entelektüel olarak parlak insanlar yerine kullanılır.
Analoji,kıyaslama ,verilen bir örnekle başka bir örneğe atıfta bulunma
Günümüzde görsel ve yazılı medya medya dünyasında etki yaratmak üzere kullanıldığında retorik sanatı üç yöntemden birisine dayanıyor.Bu yöntemler İnsandaki Ethos(güven),logos (akıl,bilgi)ve pathos(duygu) denilen niteliklere çağrıda bulunmakla ilişilidir...Bunu en iyi belki de reklamcılar bilir ve uygular.
Ethos ,güvenilir,çevresinde itibarı olan kişi ve kurumları ağzından seslenir.Örneğin eski bir benzin istasyonu reklamı olan Alpet reklamında, Fatih Terimin filmde bulunuşu ile, Terimin içinde bulunduğu(kefil olduğu) bir işin yabana atılır bir iş olmadığına dikkat çekiliyor
Logos ,akla,mantığa seslenir ikna etmek için.Bazı pencere boru reklamlarında,kalınlık ölçüsü vererek, alıcıya ,buyur karşılaştır bakalım,değmiyorsa almazsın söylemi örnek verilebilir.
Pathos ise duygulara hitap eder.”Erke dönergeci diye bilinen enerjiüreten makinenın(!)” altında türk mühendisliğinin zekası ve azmi olduğu gibi,Derby reklamında Ali Desideronun türk bayrağıyla(hafif mizahi bir unsurda katılarak) Samuray bıçaklarının yerliliğine atıfta bulunması gibi ve yakın tarihte siyaset sahnesinde gördüğümüz ,muhtemel amacının iktidarın gücünü eline geçirmek ,kendi ya da ailesine çıkar sağlamak gibi görünen Cem Uzan isimli işadamının amacının sadece Türklüğün şeref ve itibarını kurtarmak olduğunu ifade etmesi,sadece vatandaşını düşündüğünü ileri sürmesi gibi örnekler pathosun retorik sanatında kullanılış biçimi ortaya koyar.
Pathos da mantıktan iyice uzaklaşılır çoğu kez.Bir illüzyonist hüneri ile seyirci arzu edilen yere doğru sürüklenir.
Pathosa seslenildiğinde ,dil de lirikleşir,müzik alt yapıyı renklendirir.
Şiir de retorik sanatı içinde kullanılabilir.Sevgiden bahseden şiir ve şarkılarda,sevgi bir kendinde iyi haline getirilerek, mantığından, ekonomisinden koparılır.Sevginin kökenini,anlamını ,ideolojik kullanımını araştırmak yasaklanır.Duygular adeta bir uyuşturucu madde etkisi yaratır maruz kalanlar üzerinde.
.
